Son araştırmalar, yeme davranışları ve uyku kalitesi arasında çift yönlü ve güçlü bir ilişki olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, kronik hastalıkların önlenmesi ve bireylerin genel sağlık durumunun iyileştirilmesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu makalede, yeme davranışları ve uyku kalitesi arasındaki güncel bilimsel kanıtlar, altta yatan mekanizmalar ve klinik uygulamalara yansımaları incelenecektir.
Mevcut Bilimsel Kanıtlar
Güncel literatür, uyku kalitesinin yeme davranışları üzerindeki önemli etkilerini ortaya koymaktadır. Kötü uyku kalitesi, hem yetişkinlerde hem de çocuklarda duygusal yeme, kontrolsüz yeme, tıkınırcasına yeme ve engellenemeyen yeme gibi sağlıksız yeme davranışlarıyla ilişkilendirilmektedir. Benzer şekilde, kahvaltıyı atlamak, gece geç saatte atıştırmak ve düzensiz öğün saatleri gibi sağlıksız yeme alışkanlıkları, özellikle üniversite öğrencileri ve ergenler arasında daha kötü uyku kalitesiyle bağlantılıdır. Kısıtlayıcı yeme davranışları ve tıkınırcasına yeme, zamanla uyku kalitesinin bozulmasına sebep olup, bu ilişkide ruh hali ve depresif semptomlar genellikle aracı bir rol oynamaktadır. Çocuklarda ise, uyku bozuklukları ve kısa uyku süresi, artan gıdaya duyarlılık ve duygusal aşırı yeme ile ilişkilidir, bu durum obezite riskine katkıda bulunabilmektedir.
Mekanizmalar ve Fizyolojik Etkiler
Yeme davranışları ve uyku kalitesi arasındaki ilişki genellikle çift yönlüdür; yani, kötü uyku sağlıksız yeme alışkanlıklarına yol açabilirken, sağlıksız yeme de uyku kalitesini kötüleştirebilmektedir. Mekanik olarak, uyku yoksunluğu sonucu ortaya çıkan hormonal değişiklikler, özellikle artan Ghrelin ve azalan Leptin seviyeleri, iştahı artırabilir ve yüksek kalorili gıdalara olan tercihi yükseltebilir. Ayrıca, stres ve ruh hali gibi duygusal ve bilişsel faktörlerin de bu uyku-yeme davranışı bağlantısında aracı bir rol oynadığına dair kanıtlar mevcuttur. Bu karmaşık etkileşimler, fizyolojik ve psikolojik düzeyde beslenme ve uyku arasındaki derin bağlantıyı vurgulamaktadır.
Klinik Uygulamalar ve Popülasyona Özgü İçgörüler
Bu bağlantı çocuklar, ergenler, genç yetişkinler, menopozdaki kadınlar ve diyabet veya bipolar bozukluk gibi kronik rahatsızlıkları olan bireyler dahil olmak üzere tüm yaş gruplarında gözlemlenmektedir. Gece yeme ve duygusal yeme gibi spesifik yeme davranışları, klinik popülasyonlarda özellikle kötü uyku ile ilişkilidir. Diyetisyenler için bu bulgular, danışanların beslenme planlarını değerlendirirken uyku alışkanlıklarını da göz önünde bulundurmanın önemine işaret etmektedir. Yeme ve uyku alışkanlıklarının entegre bir şekilde ele alınması, genel sağlığın iyileştirilmesi, obezite ve ilgili rahatsızlıkların önlenmesi açısından önemli potansiyel taşımaktadır. Bireyselleştirilmiş müdahaleler geliştirilirken bu çift yönlü ilişkinin anlaşılması, daha etkili sonuçlar elde edilmesine yardımcı olacaktır.
Sonuç ve Gelecek Perspektifleri
Yeme davranışları ve uyku kalitesinin birbiriyle yakından ilişkili olduğuna dair güçlü kanıtlar mevcuttur ve bu etkileşim genellikle fizyolojik, duygusal ve davranışsal yollarla gerçekleşmektedir. Bu nedenle, genel sağlığı iyileştirmek, obeziteyi ve ilgili rahatsızlıkları önlemek amacıyla hem uyku hem de yeme alışkanlıklarının birlikte ele alınması büyük önem taşımaktadır. Gelecekteki araştırmalar, bu karmaşık ilişkinin spesifik aracılarını ve uzun vadeli etkileşimlerini daha derinlemesine inceleyerek, kişiye özel ve bütüncül diyetetik müdahalelerin geliştirilmesine ışık tutacaktır.
Kaynaklar
Barragán R, Zuraikat F, Tam V, Scaccia S, Cochran J, Li S, Cheng B, St-Onge M. Actigraphy-Derived Sleep Is Associated with Eating Behavior Characteristics. Nutrients. 2021;13. https://doi.org/10.3390/nu13030852
Blumfield M, Bei B, Zimberg I, Cain S. Dietary disinhibition mediates the relationship between poor sleep quality and body weight. Appetite. 2018;120:602-608. https://doi.org/10.1016/j.appet.2017.10.022
Da Luz F, Sainsbury A, Salis Z, Hay P, Cordás T, Morin C, Paulos-Guarnieri L, Pascoareli L, Rafihi-Ferreira R. A systematic review with meta-analyses of the relationship between recurrent binge eating and sleep parameters. International Journal of Obesity. 2022;47:145-164. https://doi.org/10.1038/s41366-022-01250-9
Degasperi G, Meneo D, Curati S, Cardi V, Baglioni C, Cellini N. Sleep quality in eating disorders: A systematic review and meta-analysis. Sleep medicine reviews. 2024;77:101969. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2024.101969
Faris M, Vitiello M, Abdelrahim D, Ismail L, Jahrami H, Khaleel S, Khan M, Shakir A, Yusuf A, Masaad A, Bahammam A. Eating habits are associated with subjective sleep quality outcomes among university students: findings of a cross-sectional study. Sleep and Breathing. 2021;26:1365-1376. https://doi.org/10.1007/s11325-021-02506-w
Godos J, Grosso G, Castellano S, Galvano F, Caraci F, Ferri R. Association between diet and sleep quality: A systematic review. Sleep medicine reviews. 2021;57:101430. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2021.101430
Gomes S, Ramalhete C, Bicho M, Valente A. Sleep Patterns, Eating Behavior and the Risk of Noncommunicable Diseases. Nutrients. 2023;15. https://doi.org/10.3390/nu15112462
Grimaldi M, Bacaro V, Natale V, Tonetti L, Crocetti E. The Longitudinal Interplay between Sleep, Anthropometric Indices, Eating Behaviors, and Nutritional Aspects: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2023;15. https://doi.org/10.3390/nu15143179
Irish L, Pacella K, Nation M, Barnes R. Engagement in binge eating and fasting associated with poorer sleep quality in an online sample of adults. Journal of Eating Disorders. 2024;12. https://doi.org/10.1186/s40337-024-01028-6
Kaya N, Cebirbay M. The Effects of Food Intake and Eating Behavior on Sleep Quality in Adolescents. Amerta Nutrition. 2022;7(4):414-421. https://doi.org/10.20473/amnt.v7i4.2022.414-421
Lankila H, Kuutti M, Kekäläinen T, Hietavala E, Laakkonen E. Associations of menopausal status and eating behaviour with subjective measures of sleep. Journal of Sleep Research. 2024;33. https://doi.org/10.1111/jsr.14155
Miller A, Miller S, LeBourgeois M, Sturza J, Rosenblum K, Lumeng J. Sleep duration and quality are associated with eating behavior in low-income toddlers. Appetite. 2019;135:100-107. https://doi.org/10.1016/j.appet.2019.01.006
Opitz M, Gaggioni G, Trompeter N, Rabelo-Da-Ponte F, Desrivières S, Micali N, Schmidt U, Sharpe H. Investigating the longitudinal bi-directional relationship between self-reported restrictive eating behaviours and sleep in UK adolescents within the Millennium Cohort Study. European child & adolescent psychiatry. 2025. https://doi.org/10.1007/s00787-025-02641-9
Ramírez-Contreras C, Santamaría-Orleans A, Izquierdo-Pulido M, Zerón-Rugerio M. Sleep dimensions are associated with obesity, poor diet quality and eating behaviors in school-aged children. Frontiers in Nutrition. 2022;9. https://doi.org/10.3389/fnut.2022.959503
Ramón-Arbués E, Granada-López J, Martínez-Abadía B, Echániz-Serrano E, Antón-Solanas I, Jerue B. The Association between Diet and Sleep Quality among Spanish University Students. Nutrients. 2022;14. https://doi.org/10.3390/nu14163291
Tekdemir R, Uygur H, Kandeğer A, Kaya S, Özaltın M, Ergun M, Babacan H, Soylemez H, Altinbas K, Selvi Y. Night eating behavior as a full mediator in the relationship between impulsivity and sleep quality in bipolar disorder. Chronobiology International. 2025;42:400-409. https://doi.org/10.1080/07420528.2025.2478133
Ward A, Jospe M, Morrison S, Reynolds A, Kuroko S, Fangupo L, Smith C, Galland B, Taylor R. Bidirectional associations between sleep quality or quantity, and dietary intakes or eating behaviors in children 6-12 years old: a systematic review with evidence mapping. Nutrition reviews. 2021. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuaa125
Zerón-Rugerio M, Hernáez Á, Cambras T, Izquierdo-Pulido M. Emotional eating and cognitive restraint mediate the association between sleep quality and BMI in young adults. Appetite. 2021;170. https://doi.org/10.1016/j.appet.2021.105899
Zerón-Rugerio M, Schieren A, Díez-Noguera A, Cambras T, Izquierdo-Pulido M. Implications of sleep quality and eating behavior in obesity prevention: A cross-sectional study in young adults. Proceedings of the Nutrition Society. 2020;79. https://doi.org/10.1017/S0029665120001640
Zhu B, Chen X, Park C, Zhu D, Izci-Balserak B. Fatigue and Sleep Quality Predict Eating Behavior Among People With Type 2 Diabetes. Nursing Research. 2020;69:419-426. https://doi.org/10.1097/NNR.0000000000000447
