Son araştırmalar, diyetle daha yüksek B vitamini alımının, özellikle B1, B2, B6, B12, folat ve niasin gibi önemli B vitaminlerinin, depresyon riskinde azalma ile tutarlı bir şekilde ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, mental sağlık yönetimi ve beslenme stratejileri açısından kritik öneme sahiptir. Bu yazıda, B vitaminlerinin depresyonla ilişkisine dair güncel bilimsel kanıtlar ve diyetisyenler için pratik uygulamalar incelenecektir.
Mevcut Bilimsel Kanıtlar
Yapılan geniş çaplı kesitsel, prospektif kohort çalışmaları ve meta-analizler, diyetle alınan B vitaminlerinin, özellikle B1, B2, B6, B12, folat ve niasinin yüksek alımının, depresyon riski veya semptomları ile ters orantılı olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ilişki, özellikle kadınlarda ve yaşlı erişkinlerde daha belirgin olarak gözlenmektedir. Örneğin, meta-analizler, en yüksek B vitamini alımına sahip gruplarda depresyon riskinin, en düşük alıma sahip gruplara kıyasla anlamlı ölçüde daha düşük olduğunu doğrulamaktadır. Çalışmalar, B2, B6 ve B12 vitaminlerinin koruyucu etkilerinin kadınlarda daha belirgin olduğunu, yaşlı erişkinlerde ise düşük B6, B12 ve folat seviyelerinin depresyon riskiyle tutarlı bir şekilde bağlantılı olduğunu göstermektedir. Ergenlerde ve genç yetişkinlerde de özellikle folat ve B6 için ters ilişkiler bildirilmiştir.
Mekanizmalar ve Fizyolojik Etkiler
B vitaminlerinin depresyon üzerindeki potansiyel koruyucu etkileri, çeşitli fizyolojik mekanizmalar aracılığıyla açıklanmaktadır. Bilimsel kanıtlar, bu vitaminlerin nörotransmiter sentezindeki kritik rolünü vurgulamaktadır. Özellikle serotonin, dopamin ve norepinefrin gibi ruh hali düzenleyici nörotransmiterlerin üretimi için B vitaminleri gereklidir. Ayrıca, B vitaminleri, homosistein metabolizmasında önemli bir görev üstlenir. Yüksek homosistein seviyeleri, nörotoksisiteye ve artan depresyon riskine bağlanmaktadır; B6, B12 ve folat, homosisteini daha az zararlı bileşiklere dönüştürerek bu riski azaltabilir. Güncel literatür, B vitaminlerinin nöroinflamasyonun modülasyonunda ve bağırsak-beyin ekseni üzerindeki etkileriyle de ruh sağlığını destekleyebileceğini göstermektedir.
Klinik Uygulamalar
Diyetisyenler için, B vitaminlerinin yeterli alımının sağlanması, mental sağlık desteği açısından düşük riskli ve umut vadeden bir strateji olarak değerlendirilmelidir. Özellikle risk altındaki gruplar, örneğin vejetaryenler, yaşlı bireyler ve kronik hastalığı olanlar, B vitamini eksikliği açısından daha yüksek bir risk taşımaktadır. Bu gruplarda diyetle yeterli alımın teşvik edilmesi veya hedeflenmiş takviye uygulamaları, depresyon riskini azaltmada veya semptomları hafifletmede etkili olabilir. Uzun süreli veya eksiklik durumunda uygulanan takviye stratejilerinin, depresyon nüks riskini azaltabileceği veya başlangıcını geciktirebileceği düşünülmektedir. Bu bağlamda, beslenme danışmanlığı süreçlerinde B vitamini açısından zengin besin kaynaklarının (tam tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, et, yumurta, süt ürünleri) vurgulanması önemlidir.
Sınırlılıklar ve Gelecek Araştırma Alanları
B vitaminleri ve depresyon arasındaki ilişkiyi destekleyen güçlü gözlemsel kanıtlara rağmen, nedensellik ilişkisi tam olarak belirlenmemiştir. Çoğu çalışmanın kesitsel veya gözlemsel tasarımda olması, potansiyel karıştırıcı faktörler ve ters nedensellik (depresyonun beslenme alışkanlıklarını etkilemesi) gibi sınırlılıklar barındırmaktadır. Takviye çalışmalarının sonuçları karışıktır; kısa süreli takviyelerin depresif semptomları iyileştirmeyebileceği, ancak uzun süreli veya risk altındaki gruplara yönelik takviyelerin fayda sağlayabileceği belirtilmektedir. Optimal alım seviyeleri, uzun süreli takviyelerin etkileri ve erkekler, ergenler veya kronik hastalığı olanlar gibi spesifik alt gruplardaki rollerine ilişkin daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Gelecek araştırmalar, nedenselliği netleştirmeye, optimal alım ve takviye stratejilerini belirlemeye ve B vitaminleri ile depresyon arasındaki mekanizmaları, özellikle yeterince çalışılmamış popülasyonlarda aydınlatmaya odaklanmalıdır.
Kaynaklar
Wu, Y., Li, S., Wang, W., & Zhang, D. (2021). Associations of dietary B vitamins intakes with depression in adults.. International journal for vitamin and nutrition research. Internationale Zeitschrift fur Vitamin- und Ernahrungsforschung. Journal international de vitaminologie et de nutrition. https://doi.org/10.1024/0300-9831/a000720
Wu, Y., Zhang, L., Li, S., & Zhang, D. (2021). Associations of dietary vitamin B1, vitamin B2, vitamin B6, and vitamin B12 with the risk of depression: a systematic review and meta-analysis.. Nutrition reviews. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuab014
Nguyen, H., Oh, H., & Kim, M. (2022). Mixtures modeling identifies vitamin B1 and B3 intakes associated with depression.. Journal of affective disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.12.133
Mahdavifar, B., Hosseinzadeh, M., Salehi-Abargouei, A., Mirzaei, M., & Vafa, M. (2021). Dietary intake of B vitamins and their association with depression, anxiety, and stress symptoms: A cross-sectional, population-based survey.. Journal of affective disorders, 288, 92-98. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.03.055
Ferriani, L., Silva, D., Molina, M., Mill, J., Brunoni, A., Da Fonseca, M., Moreno, A., Benseñor, I., De Aguiar, O., Barreto, S., & Viana, M. (2021). Associations of depression and intake of antioxidants and vitamin B complex: Results of the Brazilian Longitudinal Study of Adult Health (ELSA-Brasil).. Journal of affective disorders. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.10.027
Yu, C., Liu, K., Yao, W., & Tang, D. (2025). Associations between the intake of single and multiple dietary vitamins and depression risk among populations with chronic kidney disease. Frontiers in Nutrition, 12. https://doi.org/10.3389/fnut.2025.1492829
Mozaffari, H., Mofrad, M., Surkan, P., Askari, M., & Azadbakht, L. (2020). Associations between dietary intake of B-vitamins and psychological disorders among Iranian women: a cross-sectional study. Public Health Nutrition, 24, 1787 - 1797. https://doi.org/10.1017/S1368980020002943
Moore, K., Hughes, C., Hoey, L., Ward, M., Cunningham, C., Molloy, A., Strain, J., McCarroll, K., Casey, M., Tracey, F., Laird, E., O'Kane, M., & McNulty, H. (2019). B-vitamins in Relation to Depression in Older Adults Over 60 Years of Age: The Trinity Ulster Department of Agriculture (TUDA) Cohort Study.. Journal of the American Medical Directors Association, 20 5, 551-557.e1. https://doi.org/10.1016/j.jamda.2018.11.031
Gougeon, L., Gougeon, L., Payette, H., Morais, J., Gaudreau, P., Shatenstein, B., & Gray‐donald, K. (2016). Intakes of folate, vitamin B6 and B12 and risk of depression in community-dwelling older adults: the Quebec Longitudinal Study on Nutrition and Aging. European Journal of Clinical Nutrition, 70, 380-385. https://doi.org/10.1038/ejcn.2015.202
Skarupski, K., Tangney, C., Li, H., Ouyang, B., Evans, D., & Morris, M. (2010). Longitudinal association of vitamin B-6, folate, and vitamin B-12 with depressive symptoms among older adults over time.. The American journal of clinical nutrition, 92 2, 330-5. https://doi.org/10.3945/ajcn.2010.29413
Khosravi, M., Sotoudeh, G., Amini, M., Raisi, F., Mansoori, A., & Hosseinzadeh, M. (2020). The relationship between dietary patterns and depression mediated by serum levels of Folate and vitamin B12. BMC Psychiatry, 20. https://doi.org/10.1186/s12888-020-2455-2
Young, L., Pipingas, A., White, D., Gauci, S., & Scholey, A. (2019). A Systematic Review and Meta-Analysis of B Vitamin Supplementation on Depressive Symptoms, Anxiety, and Stress: Effects on Healthy and ‘At-Risk’ Individuals. Nutrients, 11. https://doi.org/10.3390/nu11092232
Śliwiński, W., & Gawlik-Kotelnicka, O. (2024). Circulating B vitamins metabolites in depressive disorders - connections with the microbiota-gut-brain axis. Behavioural Brain Research, 472. https://doi.org/10.1016/j.bbr.2024.115145
Gao, Y., Song, X., Wen, Z., Hu, J., Du, X., Zhang, J., & Liu, S. (2025). The association of vitamin deficiency with depression risk in late-life depression: a review. Frontiers in Nutrition, 12. https://doi.org/10.3389/fnut.2025.1551375
Murakami, K., Mizoue, T., Sasaki, S., Ohta, M., Sato, M., Matsushita, Y., & Mishima, N. (2008). Dietary intake of folate, other B vitamins, and omega-3 polyunsaturated fatty acids in relation to depressive symptoms in Japanese adults.. Nutrition, 24 2, 140-7. https://doi.org/10.1016/J.NUT.2007.10.013
Murakami, K., Miyake, Y., Sasaki, S., Tanaka, K., & Arakawa, M. (2010). Dietary Folate, Riboflavin, Vitamin B-6, and Vitamin B-12 and Depressive Symptoms in Early Adolescence: The Ryukyus Child Health Study. Psychosomatic Medicine, 72, 763-768. https://doi.org/10.1097/PSY.0b013e3181f02f15
Jahan-Mihan, A., Stevens, P., Medero-Alfonso, S., Brace, G., Overby, L., Berg, K., & Labyak, C. (2024). The Role of Water-Soluble Vitamins and Vitamin D in Prevention and Treatment of Depression and Seasonal Affective Disorder in Adults. Nutrients, 16. https://doi.org/10.3390/nu16121902
Odai, T., Terauchi, M., Suzuki, R., Kato, K., Hirose, A., & Miyasaka, N. (2020). Depressive Symptoms in Middle-Aged and Elderly Women Are Associated with a Low Intake of Vitamin B6: A Cross-Sectional Study. Nutrients, 12. https://doi.org/10.3390/nu12113437
Ford, A., Almeida, O., Flicker, L., Hirani, V., McCaul, K., Singh, U., & Van Bockxmeer, F. (2015). B-vitamins and Depression. European Psychiatry, 30, 1 - 1. https://doi.org/10.1016/S0924-9338(15)31027-0
Berkins, S., Schiöth, H., & Rukh, G. (2021). Depression and Vegetarians: Association between Dietary Vitamin B6, B12 and Folate Intake and Global and Subcortical Brain Volumes. Nutrients, 13. https://doi.org/10.3390/nu13061790
Mikkelsen, K., Stojanovska, L., & Apostolopoulos, V. (2016). The Effects of Vitamin B in Depression.. Current medicinal chemistry, 23 38, 4317-4337. https://doi.org/10.2174/0929867323666160920110810
Zielińska, M., Łuszczki, E., & Dereń, K. (2023). Dietary Nutrient Deficiencies and Risk of Depression (Review Article 2018–2023). Nutrients, 15. https://doi.org/10.3390/nu15112433
Kamphuis, M., Geerlings, M., Grobbee, D., & Kromhout, D. (2008). Dietary intake of B6-9-12 vitamins, serum homocysteine levels and their association with depressive symptoms: the Zutphen Elderly Study. European Journal of Clinical Nutrition, 62, 939-945. https://doi.org/10.1038/sj.ejcn.1602804
Petridou, E., Kousoulis, A., Michelakos, T., Papathoma, P., Dessypris, N., Papadopoulos, F., & Stefanadis, C. (2016). Folate and B12 serum levels in association with depression in the aged: a systematic review and meta-analysis. Aging & Mental Health, 20, 965 - 973. https://doi.org/10.1080/13607863.2015.1049115
Herbison, C., Hickling, S., Allen, K., O’Sullivan, T., Robinson, M., Bremner, A., Huang, R., Beilin, L., Mori, T., & Oddy, W. (2012). Low intake of B-vitamins is associated with poor adolescent mental health and behaviour.. Preventive medicine, 55 6, 634-8. https://doi.org/10.1016/j.ypmed.2012.09.014
Wang, Y., Liu, J., Compher, C., & Kral, T. (2022). Associations between dietary intake, diet quality and depressive symptoms in youth: A systematic review of observational studies. Health Promotion Perspectives, 12, 249 - 265. https://doi.org/10.34172/hpp.2022.32
Moore, K., Hughes, C., Ward, M., Hoey, L., & McNulty, H. (2018). Diet, nutrition and the ageing brain: current evidence and new directions. Proceedings of the Nutrition Society, 77, 152 - 163. https://doi.org/10.1017/S0029665117004177
Poudel-Tandukar, K. (2016). Dietary B Vitamins and Depression in Persons with Human Immunodeficiency Virus Infection: The Positive Living with HIV (POLH) Study.. Journal of nutritional science and vitaminology, 62 6, 388-396. https://doi.org/10.3177/jnsv.62.388
Almeida, O., Ford, A., & Flicker, L. (2015). Systematic review and meta-analysis of randomized placebo-controlled trials of folate and vitamin B12 for depression. International Psychogeriatrics, 27, 727 - 737. https://doi.org/10.1017/S1041610215000046
Gougeon, L., Payette, H., Morais, J., Gaudreau, P., Shatenstein, B., & Gray‐donald, K. (2017). A prospective evaluation of the depression-nutrient intake reverse causality hypothesis in a cohort of community-dwelling older Canadians.. The British journal of nutrition, 117 7, 1032-1041. https://doi.org/10.1017/S0007114517000782
Laird, E., O’Halloran, A., Molloy, A., Healy, M., Hernández, B., O’Connor, D., Kenny, R., & Briggs, R. (2021). Low vitamin B12 but not folate is associated with incident depressive symptoms in community-dwelling older adults: a 4-year longitudinal study. British Journal of Nutrition, 130, 268 - 275. https://doi.org/10.1017/S0007114521004748
Okereke, O., Cook, N., Albert, C., Van Denburgh, M., Buring, J., & Manson, J. (2015). Effect of long-term supplementation with folic acid and B vitamins on risk of depression in older women. British Journal of Psychiatry, 206, 324 - 331. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.114.148361
Sangle, P., Sandhu, O., Aftab, Z., Anthony, A., & Khan, S. (2020). Vitamin B12 Supplementation: Preventing Onset and Improving Prognosis of Depression. Cureus, 12. https://doi.org/10.7759/cureus.11169
Moore, K., Hughes, C., Hoey, L., Ward, M., Porter, K., Strain, J., Pentieva, K., Molloy, A., & McNulty, H. (2017). Role of fortification and supplementation in achieving optimal biomarker status of B-vitamins for better mental health in older adults. Proceedings of the Nutrition Society, 76. https://doi.org/10.1017/S0029665117001215
Kafeshani, M., Feizi, A., Esmaillzadeh, A., Keshteli, A., Afshar, H., Roohafza, H., & Adibi, P. (2020). Higher Vitamin B6 Intake is Associated with Lower Depression and Anxiety Risk in Women but not in Men: A large Cross-Sectional Study.. International journal for vitamin and nutrition research. Internationale Zeitschrift fur Vitamin- und Ernahrungsforschung. Journal international de vitaminologie et de nutrition, 1-9. https://doi.org/10.1024/0300-9831/a000589
Coppen, A., & Bolander-Gouaille, C. (2005). Treatment of depression: time to consider folic acid and vitamin B12. Journal of Psychopharmacology, 19, 59 - 65. https://doi.org/10.1177/0269881105048899
Tolmunen, T., Voutilainen, S., Hintikka, J., Rissanen, T., Tanskanen, A., Viinamäki, H., Kaplan, G., & Salonen, J. (2003). Dietary folate and depressive symptoms are associated in middle-aged Finnish men.. The Journal of nutrition, 133 10, 3233-6. https://doi.org/10.1093/JN/133.10.3233
Sánchez-Villegas, A., Perez-Cornago, A., Zazpe, I., Santiago, S., Lahortiga, F., & Martínez-González, M. (2018). Micronutrient intake adequacy and depression risk in the SUN cohort study. European Journal of Nutrition, 57, 2409-2419. https://doi.org/10.1007/s00394-017-1514-z
Esnafoglu, E., & Ozturan, D. (2020). The relationship of severity of depression with homocysteine, folate, vitamin B12, and vitamin D levels in children and adolescents.. Child and adolescent mental health. https://doi.org/10.1111/camh.12387
Sánchez-Villegas, A., Sánchez-Villegas, A., Doreste, J., Schlatter, J., Pla, J., Bes-Rastrollo, M., & Martínez-González, M. (2009). Association between folate, vitamin B(6) and vitamin B(12) intake and depression in the SUN cohort study.. Journal of human nutrition and dietetics : the official journal of the British Dietetic Association, 22 2, 122-33. https://doi.org/10.1111/j.1365-277X.2008.00931.x
