Son yıllardaki araştırmalar, çinko eksikliğinin prehipertansiyon varlığı ile ilişkili olabileceğini göstermektedir. Bu bulgular, kardiyovasküler hastalık riskini artıran prehipertansiyonun erken evrelerinde beslenme müdahalelerinin önemini vurgulamaktadır.
Mevcut Bilimsel Kanıtlar
Prehipertansiyon (preHTN), yüksek tansiyon tanısı için gerekli kriterleri karşılamasa da kardiyovasküler hastalık gelişme riskini artıran bir kan basıncı yükselmesi kategorisini tanımlamaktadır. Çinko, hücre içi bir katyon olup büyüme, gelişme ve üreme gibi temel fizyolojik fonksiyonlar için gerekli önemli bir eser elementtir. Geçmiş çalışmalar, çinkonun kan basıncı düzenlemesinde rol oynayabileceğini ve hipertansiyon patogenezinde potansiyel bir role sahip olduğunu ileri sürmüştür. Ancak, deneysel, epidemiyolojik ve klinik çalışmaların sonuçları çelişkili olmuş; bazı araştırmalar çinko takviyesi sonrası sistolik ve diyastolik kan basıncında önemli azalmalar bildirirken, diğerleri anlamlı bir değişiklik bulamamıştır.
İncelediğimiz makalede bulunan olgu-kontrol çalışmasıyla sağlıklı bireylerde çinko eksikliği ile prehipertansiyon arasındaki ilişki değerlendirilmiş, çıkan verilerle çinko eksikliğinin sağlıklı bireylerde prehipertansiyon varlığı ile ilişkili olduğu desteklenmiştir.
Mekanizmalar ve Fizyolojik Etkiler
Çinkonun kan basıncı düzenlemesindeki potansiyel rolüne ilişkin çeşitli mekanizmalar öne sürülmektedir. Çinko, ATP bağımlı kalsiyum pompasının inhibitör bir etkisiyle kalsiyum iyonlarının hücre dışına akışını düzenlemektedir. Bu durum, düşük çinko konsantrasyonlarının hücre dışı alanda kalsiyum kanallarının bloke olmasına ve kalsiyum iyonlarının hücre içine akışını teşvik etmesine yol açabileceği varsayımını desteklemektedir. Hücre içi kalsiyum artışı, vasküler duvarın düz kas tabakasında hipertrofi gelişimini ve kan basıncının yükselmesini tetikleyebilir.
Ek olarak, çinko metabolizmasındaki değişikliklerin hipertansiyonun başlangıç aşamasında fizyolojik olarak telafi edildiği, ancak kronik durumlarda çinko homeostazisinin kaybolarak kan basıncının yükselmesine yol açtığı düşünülmektedir. Başka bir mekanizma ise çinkonun 1,4,5-trifosfat inositol-5-fosfataz (InsP3) aktivitesini inhibe etmesiyle ilişkilidir. Bu inhibisyon, InsP3 birikimine ve hücre içi kalsiyum salımında artışa neden olarak kan basıncının yükselmesine ve vasküler düz kas hücrelerinin proliferasyonuna yol açabilmektedir.
Klinik Uygulamalar
Araştırmalar, çinko eksikliğinin sağlıklı bireylerde prehipertansiyon ile ilişkili bağımsız bir risk faktörü olabileceğini ortaya koymaktadır. Bu bulgu, diyetisyenler ve beslenme uzmanları için önemli klinik çıkarımlar taşımaktadır. Prehipertansiyonun kardiyovasküler hastalık gelişimi için bir öncü aşama olduğu göz önüne alındığında, çinko durumunun değerlendirilmesi ve potansiyel eksikliklerin giderilmesi, kan basıncı yönetimi ve kardiyovasküler sağlık stratejilerinde yeni bir perspektif sunabilir.
Bireylerde çinko eksikliğinin tespiti ve uygun beslenme müdahaleleri, prehipertansiyonun önlenmesinde veya ilerlemesinin yavaşlatılmasında destekleyici bir rol oynayabilir. Bu, çinko açısından zengin gıdaların (kırmızı et, kümes hayvanları, kabuklu deniz ürünleri, baklagiller, kuruyemişler ve tohumlar gibi) diyete entegrasyonu veya doktor kontrolünde takviye kullanımını içerebilir. Ancak, çinko takviyesi kullanımının faydaları ve potansiyel riskleri, bireysel ihtiyaçlar ve genel sağlık durumu dikkate alınarak dikkatle değerlendirilmelidir. Bu alandaki daha fazla araştırmanın, çinko eksikliğinin prehipertansiyon patofizyolojisindeki nedensel rolünü kesinleştirmesi ve halk sağlığı politikaları açısından önemli çıkarımları olması beklenmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak, bu çalışma çinko eksikliğinin sağlıklı bireylerde prehipertansiyon varlığı ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Ancak, çinko eksikliğinin yüksek tansiyonun patofizyolojisindeki potansiyel nedensel rolünü doğrulamak için gelecekte bu alanda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu tür araştırmalar, hipertansiyonun önlenmesine odaklanan halk sağlığı politikaları için önemli çıkarımlar doğurabilir.
Kaynak
Nevárez-López SC, Simental-Mendía LE, Guerrero-Romero F, Burciaga-Nava JA. Zinc deficiency is an independent risk factor for prehypertension in healthy subjects. International Journal for Vitamin and Nutrition Research. 2021;91(1–2):25-30. doi: 10.1024/0300-9831/a000593.
