Araştırmalar, normal vücut ağırlığına ulaşmanın erkek doğurganlığında önemli iyileşmelerle ilişkili olduğunu göstermektedir. Bu bulgular, obezite ile ilişkili infertilite sorunu yaşayan erkekler için beslenme ve yaşam tarzı müdahalelerinin kritik öneme sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bu yazıda, vücut ağırlığı yönetiminin erkek fertilitesi üzerindeki güncel bilimsel kanıtları ve diyetetik uygulamalara yansımaları incelenecektir.
Mevcut Bilimsel Kanıtlar
Meta-analizler ve sistematik derlemeler, obez erkeklerde kilo kaybının sperm konsantrasyonu, motilitesi ve DNA fragmantasyonunda azalma gibi önemli fertilite belirteçlerinde anlamlı iyileşmelere yol açtığını ortaya koymaktadır. Bu bulgular, erkek üreme sağlığı üzerinde vücut ağırlığının doğrudan etkisini güçlü bir şekilde desteklemektedir.
Yaşam tarzı müdahaleleri, özellikle diyet ve egzersiz kombinasyonu, genel olarak erkek fertilite belirteçlerini iyileştirmede etkilidir. Ancak, faydanın derecesi müdahalenin türüne ve yoğunluğuna bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu, bireyselleştirilmiş diyetetik yaklaşımların önemini vurgulamaktadır.
Hayvan çalışmaları da bu gözlemleri desteklemektedir. Yüksek yağlı diyetten normal diyete geçişin obez erkek farelerde testis fonksiyonlarını restore ettiği, hormon profillerini iyileştirdiği ve fertilite oranlarını artırdığı gösterilmiştir.
Mekanizmalar ve Fizyolojik Etkiler
Obezite, erkek fertilitesini çeşitli fizyolojik mekanizmalar aracılığıyla olumsuz etkileyebilir. Bu mekanizmalar arasında hormonal dengesizlikler (düşük testosteron seviyeleri), artan oksidatif stres, inflamasyon, artmış skrotal sıcaklık ve sperm DNA hasarı yer almaktadır. Kilo kaybı, bu olumsuz etkenlerin birçoğunu azaltarak üreme sistemi üzerindeki baskıyı hafifletir ve böylece sperm kalitesini ve genel fertilite potansiyelini iyileştirmeye yardımcı olur. Vücut ağırlığının normalleştirilmesi, adipokin profilini düzenleyerek ve insülin duyarlılığını artırarak bu iyileşmelere katkıda bulunur.
Klinik Uygulamalar
Obezite ile ilişkili infertilite sorunu yaşayan erkekler için yaşam tarzı müdahaleleri, ilk basamak tedavi yaklaşımı olarak önerilmektedir. Diyet ve egzersiz programları, obez erkeklerde sperm kalitesi ve fertilite belirteçlerini iyileştirmede güçlü kanıtlarla desteklenmektedir.
Farmakoterapi ve bariatrik cerrahi gibi tıbbi ve cerrahi kilo kaybı yöntemleri, hormonal dengesizlikleri düzeltebilir. Ancak, semen parametreleri üzerindeki etkileri karışıktır ve tutarlı değildir. Bu tür müdahalelerin faydaları, bireysel durum ve olası riskler dikkate alınarak değerlendirilmelidir.
Sınırlılıklar ve Gelecek Araştırma Alanları
Mevcut araştırmalar, vücut ağırlığı normalizasyonunun erkek fertilitesi üzerindeki olumlu etkilerini güçlü bir şekilde desteklese de, bazı sınırlılıklar mevcuttur. Tıbbi ve cerrahi kilo kaybı yöntemlerinin semen kalitesi üzerindeki etkileri daha fazla araştırmaya ihtiyaç duymaktadır. Ayrıca, farklı yaşam tarzı müdahale türlerinin ve yoğunluklarının optimal etkilerini belirlemek için daha spesifik çalışmalar gereklidir. Gelecekteki araştırmalar, genetik faktörlerin ve çevresel etkenlerin kilo kaybının fertilite üzerindeki etkisini nasıl değiştirebileceğini de incelemelidir.
Kaynaklar
Amiri, M., & Tehrani, R. (2020). Potential Adverse Effects of Female and Male Obesity on Fertility: A Narrative Review. International Journal of Endocrinology and Metabolism, 18. https://doi.org/10.5812/ijem.101776
Best, D., Avenell, A., & Bhattacharya, S. (2017). How effective are weight-loss interventions for improving fertility in women and men who are overweight or obese? A systematic review and meta-analysis of the evidence. Human Reproduction Update, 23, 681–705. https://doi.org/10.1093/humupd/dmx027
Fan, Y., Liu, Y., Xue, K., Gu, G., Fan, W., Xu, Y., & Ding, Z. (2015). Diet-Induced Obesity in Male C57BL/6 Mice Decreases Fertility as a Consequence of Disrupted Blood-Testis Barrier. PLoS ONE, 10. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0120775
Han, J., Zhao, C., Guo, H., Liu, T., Li, Y., Qi, Y., Deussing, J., Zhang, Y., Tan, J., Han, H., & , X. (2023). Obesity induces male mice infertility via oxidative stress, apoptosis and glycolysis.. Reproduction. https://doi.org/10.1530/rep-23-0097
Leisegang, K., Sengupta, P., Agarwal, A., & Henkel, R. (2020). Obesity and male infertility: Mechanisms and management. Andrologia, 53. https://doi.org/10.1111/and.13617
Mintziori, G., Nigdelis, M., Mathew, H., Mousiolis, A., Goulis, D., & Mantzoros, C. (2020). The effect of excess body fat on female and male reproduction.. Metabolism: clinical and experimental, 154193. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2020.154193
Pavli, P., Triantafyllidou, O., Kapantais, E., Vlahos, N., & Valsamakis, G. (2024). Infertility Improvement after Medical Weight Loss in Women and Men: A Review of the Literature. International Journal of Molecular Sciences, 25. https://doi.org/10.3390/ijms25031909
Peel, A., Mathews, N., Vincent, A., Jesudason, D., Wittert, G., & McPherson, N. (2024). Impact of bariatric surgery, lifestyle change, and pharmacotherapy on fertility in men with obesity: a systematic review protocol. Jbi Evidence Synthesis, 22, 1393 - 1400. https://doi.org/10.11124/jbies-23-00195
Salas-Huetos, A., Maghsoumi-Norouzabad, L., James, E., Carrell, D., Aston, K., Jenkins, T., Becerra-Tomás, N., Javid, A., Abed, R., Torres, P., Luque, E., Ramírez, N., Martini, A., & Salas‐Salvadó, J. (2020). Male adiposity, sperm parameters and reproductive hormones: An updated systematic review and collaborative meta‐analysis. Obesity Reviews, 22. https://doi.org/10.1111/obr.13082
Santi, D., Greco, C., Barbonetti, A., Simoni, M., Maggi, M., & Corona, G. (2024). Weight Loss as Therapeutic Option to Restore Fertility in Obese Men: A Meta-Analytic Study. The World Journal of Men's Health, 43, 333 - 343. https://doi.org/10.5534/wjmh.240091
Service, C., Puri, D., Azzawi, S., Hsieh, T., & Patel, D. (2023). The Impact of Obesity and Metabolic Health on Male Fertility: A Systematic Review.. Fertility and sterility. https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2023.10.017
Zhang, W., Tian, Z., Qi, X., Chen, P., Yang, Q., Guan, Q., Ye, J., & Yu, C. (2023). Switching from high-fat diet to normal diet ameliorate BTB integrity and improve fertility potential in obese male mice. Scientific Reports, 13. https://doi.org/10.1038/s41598-023-41291-2
